Publicatie: 29 november 2018
Momenteel werken we bij Alphaplan aan een opdracht waarvan ik zonder twijfel kan zeggen dat het ’t meest bijzondere project is uit mijn hele loopbaan. Ooit. In Zoeterwoude-Dorp namelijk, wordt een echt Hundertwasser-gebouw gerealiseerd. Hundertwasser was een Oostenrijkse architect en kunstenaar die in 2000 overleed. In dat opzicht is het al bijzonder dat dit gebouw er nu nog komt. Maar het zou ook wel eens het laatste nieuwe Hundertwasser-gebouw ter wereld kunnen zijn. En alsof dat nog niet genoeg is: de architectuur van dit gebouw is zo complex en zo niet-standaard: een grotere uitdaging kun je je als bouwadviseur niet wensen. Hoe gaaf dit alles is leest u hier.
Het was ergens in 2016 dat wij door de Gemiva-SVG Groep werden benaderd voor de selectie van de nieuwbouw van een dagbestedingscentrum in Swetterhage, een woon- en leefgemeenschap voor mensen met een verstandelijke beperking. Het bestaande dagbestedingscentrum was verouderd en aan vervanging toe.
Dat dit project wel eens heel bijzonder zou worden, werd ons al vrij snel duidelijk. Het gebouw wordt namelijk gebouwd naar een idee van Friedensreich Hundertwasser. Voor iedereen die deze naam voor het eerst hoort, Google het even, klik dan op afbeeldingen en je begrijpt meteen waarom dit project zo uniek is.
Planten uit de gevel en op het dak
Hundertwasser leefde van 1928 tot 2000. Hij was een Oostenrijkse kunstenaar en architect, die vooral bekend is om de door hem ontworpen, kleurrijke gebouwen. Kenmerkend voor zijn architectuur is het vrijwel ontbreken van rechte lijnen, het materiaalgebruik (veel keramiek in harde kleuren) en het gebruik van natuurlijk groen. Zo groeien in zijn ontwerpen planten uit de gevel en op het dak. En vaak maakt een toren met daarbovenop een ui-vorm deel uit van de door hem ontworpen gebouwen.
Nou zijn wij vrijwel altijd meteen enthousiast als we worden uitgenodigd voor een selectie, maar deze keer dachten we: wauw! En kennelijk brachten we dat ook over tijdens de presentatie, want over de keuze voor Alphaplan zei opdrachtgever George de Water onlangs in een interview: “We zoeken enthousiaste bedrijven die een klik hebben met dit project. Dat troffen we aan bij Alphaplan.” We werden dus geselecteerd en inmiddels zitten we middenin de technische uitwerking van het ontwerp.
Alles anders dan anders
En, nou, dat is niet even zomaar wat. Waar we bij andere projecten altijd wel kunnen terugvallen op eerdere ervaringen, is dat bij dit project compleet onmogelijk. Alles, maar dan ook echt alles, is anders dan we gewend zijn. Niets is zoals bij een standaard gebouw.
Niets is bijvoorbeeld recht. Geen recht plafond, geen rechte vloer, geen rechte trap, geen recht kozijn. En geen enkele trap of deur is hetzelfde en ook geen enkel kozijn is hetzelfde. Sterker nog: geen enkel hang- en sluitwerk is hetzelfde. Dat is voor ons complex, maar straks voor de uitvoerende partijen ook een prachtige uitdaging en compleet nieuwe ervaring. Het ontwerp bevat bijvoorbeeld veel tegelwerk, maar geen enkele van die tegels is heel. Ze gooien letterlijk de tegels kapot, glazuren het opnieuw en zetten ze dan. Kortom: werken met en aan dit ontwerp vergt een compleet andere manier van denken en doen. Alles waarvoor je bent opgeleid moet je aan de kant schuiven.
Terug naar de kern
En ja, ik vind dat dus fantastisch. Ik leer van dit project niks wat ik later op andere projecten kan toepassen, maar man, wat word ik hier blij van. Normaal kun je bijvoorbeeld putten uit detailleringen die worden aangeboden via SBR of die je kent van projecten uit het verleden. ‘Toen deden we dat zo, dat was een goede oplossing, dat is voor dit ontwerp ook een goed idee.’ Nou, vergeet dat voor dit project maar. We moeten echt vanuit de kern van onze technische achtergrond bedenken hoe we iets gaat oplossen.
Neem de talloze boombakken die aan de gevel hangen en waar bomen uit gaan groeien. Kan dat wel? En hoe kunnen we dat zo detailleren dat het waterdicht is, er geen koudebruggen ontstaan en de gevel goed aansluit? Dat is een uitwerking die je anders nooit tegenkomt. Of de plek van de installaties. Oorspronkelijk zaten die in de toren met de gouden koepel, maar we ontdekten dat het slimmer en efficiënter is om ze te verbergen onder de glooiende groene weide op het dak. Zo krijgt de toren ruimtes met prachtig hoge plafonds.
Elke dag is anders
Zo staan we continu voor nieuwe uitdagingen om met creatieve oplossingen te komen. Door de gevels die niet hoekig maar rond zijn, met horizontale stroken met keramiek erop. Door de vorm van alle ruimtes in het gebouw, die straks ook niet hoekig zullen zijn, maar rond. En dan weer niet precies rond natuurlijk, maar wel met een ronde vorm. En ook de overgangen van vloer naar wand en van wand naar plafond zijn allemaal rond. In het hele gebouw is straks geen rechte hoek te bekennen. Maar wij moeten er wel voor zorgen dat alles helemaal brandveilig is, helemaal gezien de doelgroep van het gebouw. Kortom: elke dag is anders.
Ik heb de afgelopen 25 jaar al heel veel projecten gedaan, maar nog nooit een zoals deze. Het is echt een once in a lifetime opportunity. En wauw, dit is wel iets wat we straks gemaakt hebben met de mannen en vrouwen hier op kantoor!
Bijzonder project, bijzondere verhalen
Omdat dit project zo bijzonder is, besloten we zowel architect Heinz Springmann als opdrachtgever George de Water te interviewen. Die interviews leest u hier en hier . Zo vertelt George de Water over hoe hij op vakantie op het idee kwam van een Hundertwasser-gebouw (“Jarenlang was de overtuiging dat de omgeving in de gehandicaptenzorg zo prikkelarm mogelijk moet zijn. Nu weet ik dat dit onzin is. Het gaat erom dat er harmonie is en in een gebouw van Hundertwasser is dat meer dan in welk ander gebouw ook.”). En vertelt architect Heinz Springmann waarom hij de enige architect is die nog Hundertwasser-gebouwen mag ontwerpen (“Wat Hundertwasser voelt en wil, dat kun je niet leren door te lezen, dat moet je hebben meegemaakt. Je moet hém meegemaakt hebben. Pas dan kun je het snappen.”).
Ook Sandra Larsen komt in de interviews aan het woord. Zij is door Gemiva-SVG speciaal aangetrokken om de financiering van dit bijzondere gebouw rond te krijgen. Via sponsoring moeten de meerkosten ten opzichte van een ‘normaal’ dagbestedingsgebouw worden binnengehaald. Iedereen helpt inmiddels mee. Zelfs de bewoners, die prachtige kunstwerken maken waarvan de opbrengst wordt ingezet voor de realisatie van dit fantastische gebouw. Over die opgave werd ook een documentaire gemaakt: ‘Hundertwasser in ons Groene Hart’. Ik raad u aan om deze even te kijken, u zal er zonder twijfel van onder de indruk zijn.
